UYGARLIK TARİHİ 4. HAFTA ÖZET
4. İRAN TARİHİ VE UYGARLIKLARI
4.1. ELAMLAR
Sümerler ve Akadlar ile birçok savaş yapmışlardır. Başkenti Susa şehri olan Elamlar, bilim ve teknikte ileri olmamalarına rağmen, güzel sanatlar, süsleme ve madencilik alanında büyük gelişme göstermişlerdir. Tarımla ilgilenen Elamlar çok tanrılı dinlere inanmışlardır. Devletleri, site şehir devletleri şeklindedir.
4.2. MEDLER
Medler ilk kez Asur kralı III. Salmaneser'in dönemindeki yazılarla 'Mada' adı ile kaydedilmişlerdir.
Yeni Babillilerle birleşerek Asur Krallığı'nı yıkan Medler, Anadolu'dan Afganistan'a kadar büyük bir arazide imparatorluk kurmuşlardır. Lidyalılarla Kızılırmak Savaşı yapmışlardır.
4.3. PERSLER
I. Dorius, İstanbul Boğazı üzerinden Avrupa'ya geçerek Tuna ötesinde İskitlere karşı seferler düzenledi. Bu seferler esnasında Makedonya Krallığı, Pers hakimiyetini tanımak zorunda kaldı.
I. Dorius, Pers İmparatorluğu'nu satraplık adı verilen eyaletlere bölmüş ve eyaletlerin başına Sateap unvanlı Pers aristokratlarını atamıştır.
Not: Batı Anadolu'da Daskyleion ve Sardes iki önemli satraplığın başkentleriydi.
4.4. SELEVKOSLAR
Büyük İskender, Pers İmparatorlupu'nu yıktıktan çok kısa bir süre sonra, arkasında varis bırakamadan öldü. Bu yüzden devlet, generalleri tarafından paylaşıldı. Bu generallerden Selevkos, Balkanlar'dan Hindistan'a kadara olan bölümü aldı. Generaller, birbirlerine karşı üstünlük sağlamak için sürekli savaşıyorlardı. Mısır bölgesinin kralı Ptolemaios, Büyük İskender'in naibi Perdikkas'ın ölümüne yol açan bu savaşlara karşı çıkmıştır. Bu karşı çıkış sonucu İskender İmparatorluğu yeni bir bölünme yaşamıştır. Bu bölünmeye Triparadisus Bölünmesi denir. Selevkos, hükümdarlığını resmen M.Ö 312 yılında Babil'de ilan etmiştir.
4.5. PARTLAR
Orta Asya kökenli olan Partlar, Selevkoslara başkaldırarak bağımsızlıklarını kazanmış ve en parlak çağlaronda imparatorluğun sınırlarını, İndus'tan Fırat'a kadar genişletmişlerdir. Ağır süvariyi icat eden Partlar, bundan dolayı Roma İmparatorluğu'nun doğudaki en büyük düşmanı olmuşlardır.
Not: PArtların zenginlik kaynaklarından biri de Çin ve Roma arasında yapılan İpek Yolu ticareti idi.
4.6. SASANİLER
Sasani Hanedanı, 3. yy.başlarında bugünkü İran'ın Persis eyaletinin hükümdarlığını ele geçiren tanrıça Anahita'yı takip eden rahiplerin soyundan gelen I. Ardeşir tarafından Persis'te Istakhr şehrinde kurulmuştur. Orta Asya'da göçebe Türk devletlerinin verdikleri zarar üzerine,Türklerin ilerlemelerini durdurabilmek için Çin ve Sasani Devleti arasında işbirliği olaral adlandırılabilecek girişimler olmuştur. Sasaniler, ilk Arap-İslam ordularının tehditlerine karşı hiçbir zaman yeterli bir direniş oluşturamadılar. Hz. Ömer bin Hattab'ın halifeliği sırasında bir Müslüman ordusu 637 yılında Rüstem Farrokhzad komutasındaki kendinden daha büyük bir orduyu Kasidiye Savaşında mağlup etti ve Ktesifon'u kuşattı.
Not: Sasaniler ve Romalılar arasındaki mücadele, Kur'an-ı Kerim'de Rum Suresi'ne konu olmuştur.
