Talebin Fiyat Esnekliği

Halit Uzan    Nisan 16, 2014    Esneklikler    4 Yorum   

Talebin fiyat esnekliği, bir malın talep edilen miktarının, bu malın fiyatına karşı duyarlılığının ölçüsüdür. Yani bir malın talebindeki değişmelerin talep edilen miktarı nasıl etkilediğini gösterir. Beşiktaş JK, sezonluk kombine fiyatlarını %20 oranında arttırmaya karar verirse, acaba taraftarlar taleplerini % kaç azaltırlar? Bu sorunun cevabını bize talebin fiyat esnekliği verir.

***Şunu hiç unutmayalım; esneklik fiyattaki ve miktardaki % değişimler ile ilgilenir!!!

Talebin fiyat esnekliğinin ölçülmesi: Talebin fiyat esnekliği; bir malın talep edilen miktarındaki % değişmenin, o malın fiyatındaki % değişmeye oranlanması ile hesaplanır.

Örnek: Bir malın fiyatı 100 liradan 150 liraya çıktığında, malın talep edilen miktarı 400 birimden 300 birime düşmektedir. Bu malın talebin fiyat esnekliği kaçtır?

Yorum: Malın fiyatı %1 arttığında talep edilen miktar %2 azalmaktadır.

Örnek: Bir malın fiyatı 100 liradan 50 liraya düştüğünde, talep edilen miktar, 400 birimden 600 birime çıkmaktadır. Bu malın talebin fiyat esnekliği kaçtır?

Yorum: Malın fiyatı %1 azaldığında, talep edilen miktar %1 artmaktadır.

Talebin fiyat duyarlılığının yüksek ya da düşüklüğü (esnek olup olmadığı) bulunan değer 1 ile kıyaslanarak bulunur.

Yukarıdaki şekiller iki farklı tüketicinin talep eğrileridir. Soldaki tüketicinin fiyat değişimine daha duyarlı iken (fiyat artınca talep çok düşmüş) sağdakinin fiyat değişimine daha az duyarlı olduğuna dikkat edin.

Talep Esnekliği 0 ise, talep dikey eksene paraleldir. Bunun anlamı, fiyat % kaç artarsa artsın, talep edilen miktarda bir değişme olmayacağıdır. (Talep, fiyat değişmelerine hiç ayak uydurmuyor)

Talep Esnekliği ∞ ise, talep, yatay eksene paralel olarak çizilir ve fiyat değişmelerine tamamen ayak uyduruyor anlamına gelir. Öyle ki, fiyat değişimleri ile talep tamamen yer değiştirir.
Talep Esnekliği her noktada 1 ise, talep, yandaki şekilde görüldüğü gibi bir hiperboldür. Bu durumda fiyattaki %1'lik değişimler her zaman talebi %1 oranında etkilemektedir.

Esneklik her noktada değişir. Yani bir talep eğrisi üzerinde değişik noktalar için yapacağımız hesaplamada farklı esneklik değerleri buluruz. Yukarıdaki şekilde, hesaplama sonucu bulunacak esneklik değerleri yaklaşık olarak gösterilmektedir. Talep eğrisinin P eksenini kestiği noktada esneklik -∞, Q eksenini kestiği noktada ise esneklik 0’dır. Eğrinin geometrik olarak tam ortasında ise esneklik -1 değerini alır. Nispeten yüksek fiyat düzeylerinde daha yüksek bir esneklik (talep eğrisinin üst kısmı), nispeten düşük fiyat düzeylerinde ise daha düşük bir esneklik ile karşılaşırız. (talep eğrisinin alt kısmı)

Yay Esnekliği

Şu ana kadar öğrendiğimiz hesaplama yöntemi talebin “nokta” esnekliği idi. Yani bir noktadaki esnekliği hesaplıyorduk. Ve hangi nokta için hesaplama yaparsak farklı bir esneklik değeri ile karşılaşıyorduk. Bu sakıncayı ortadan kaldırmak amacıyla “iki nokta arasındaki ortalama esnekliğin ölçüldüğü yay (ark) esnekliği” diye bir hesaplama yöntemi geliştirilmiştir.

Yukarıdaki örneğimizi yay esnekliği ile çözelim. (Not: Sınavda yay esnekliğini hesaplamanız isteniyorsa bu özellikle belirtilir. Eğer soruda belirtilmemişse nokta esnekliğini –ilk sayfadaki formülü- kullanırsınız.)

Örnek: Bir malın fiyatı 100 liradan 150 liraya çıktığında, malın talep edilen miktarı 400 birimden 300 birime düşmektedir. Bu mal için talebin fiyat esnekliğini yay esnekliği ile bulunuz.
Yorumlamada bir farklılık oluşmaz; bu malın fiyatı %1 arttığında talep edilen miktar (ortalama olarak) %1.4 azalmaktadır.

Talebin Fiyat Esnekliğini Etkileyen Faktörler:

· Malın ikame edilebilirlik derecesi: Eğer talep esnekliğini ölçtüğümüz mal, ikamesi bol bir mal ise talep esnekliği yüksek olacaktır. (Malı, başka mallarla ikame etme olanağı var ise, fiyat artışlarına daha duyarlı oluruz, çünkü onun yerine başka mal alma olanağımız var). İkamesi olmayan bir maldan bahsediyor isek, talep esnekliği düşük olacaktır. (Bu ihtiyacımızı karşılamak için bu malı tüketmek dışında seçeneğimiz yok, bu durumda fiyat değişimlerine duyarlılığımız daha düşük olacaktır, fiyat değişimleri bizi fazlaca etkilemeyecektir.)

· Malın bütçe içindeki yeri: Eğer malın bütçemizdeki yeri çok düşükse, fiyat değişimlerini pek dikkate almayız, yani esneklik düşüktür. Ancak malın bütçemizdeki yeri büyükse, bütçemizin büyük bir kısmını bu mala ayırıyor isek, fiyat değişimlerine karşı çok duyarlı oluruz, yani talep esnekliği yüksek olur.

· Fiyat değişimlerinin geçici veya sürekli olması: Fiyattaki değişimin geçici olduğu biliniyorsa esneklik yüksektir. (fiyatın şu andaki artışının geçici olduğunu, malın bir süre sonra tekrar ucuzlayacağını düşünüyorsak, şu andaki fiyat değişimine tepkimiz yüksek olur, daha sonra almayı tercih ederiz) Fiyattaki değişimin sürekli olduğu düşünülüyorsa ise talep esnekliği daha düşük olacaktır.

· İhtiyacın Niteliği (zorunlu-lüks mal): Tüketilmesi zorunlu mallar için talep esnekliği düşüktür. (fiyat ne kadar artarsa artsın, talebimiz çok az düşecektir, çünkü o malı tüketmek zorundayız) Lüks mallar için ise talep esnekliği yüksektir. (lüks malları tüketmek zorunda değiliz, bu sebeple fiyat değişimlerine daha duyarlıyız.)

· Kısa ve uzun dönemde esneklik: Kısa dönemde esneklik daha düşük, uzun dönemde ise daha yüksektir.

Fiyat Sabitken Talep Eğrisi Sola Kayarsa Ne Olur?

Tüketicilerin Bazı mallara olan ilgisi azalabilir. Fiyat aynı olduğu halde zamanla ürüne karşı azalan ilgi (Talep) azalır. Bu durumda aşağıdaki gibi bir grafik ortaya çıkar. Miktar (Q) Düşer.